Category: Żywienie dzieci i młodzieży

Czy dzieci można odchudzać?

W Polsce mamy już prawie epidemię otyłości wśród dzieci i młodzieży. Badania wskazują na to, że ok. 10% dzieci w wieku 1-3 lat ma nadwagę lub otyłość. Problem z nadmierną masą ciała dotyczy również co trzeciego 8-latka i co piąte dziecko w wieku szkolnym. Częstą wątpliwością wśród rodziców jest kwestia odchudzania dzieci. Czy dzieci można odchudzać? Jak zrobić to bezpiecznie? Odpowiedzi na te pytania poniżej.

Jak rozpoznać nadwagę i otyłość u dziecka?

Rozpoznanie nadwagi lub otyłości u dorosłych nie stwarza nam zazwyczaj żadnego problemu. Możemy posłużyć się m.in. wskaźnikiem BMI lub zawartością tkanki tłuszczowej z analizy składu ciała metodą bioimpedancji. W przypadku dzieci sytuacja lekko się komplikuje.

Przy ocenie masy ciała u dzieci również możemy posłużyć się wskaźnikiem BMI, jednak dodatkowo są nam potrzebne również siatki centylowe. Siatki centylowe to wykresy pokazujące, jak z upływem czasu zmienia się wzrost, waga, czy obwód główki dziecka.

Na początku należy obliczyć wskaźnik masy ciała BMI dziecka ze wzoru:

BMI = masa ciała (kg)/wzrost (m)^2

Następnie otrzymaną wartość należy przenieść na siatki centylowe odpowiednie dla płci i wieku dziecka (siatki centylowe BMI). Według standardów Światowej Organizacji Zdrowia nadwagę u dziecka można stwierdzić, gdy wartość wskaźnika BMI jest równa lub większa od 85 centyla (≥85c), a mniejsza niż 95 centyl (<95c). Otyłość natomiast, gdy wskaźnika BMI jest równy lub większy od 95 centyla (≥95c).

Jak bezpieczne odchudzać dziecko?

W przypadku rozpoznania u dziecka nadwagi lub otyłości, przed przystąpieniem do jakichkolwiek działań, należy pamiętać, że dziecko to nie jest mały dorosły. Jego organizm intensywnie rośnie i rozwija się, dlatego nie może mu zabraknąć żadnych składników odżywczych, witamin czy składników mineralnych. Z tego powodu odchudzanie dziecka nie może polegać na ograniczaniu ilości jedzenia, które będzie powodować uczucie głodu, ale na zmianie nawyków żywieniowych na zdrowsze. Co więcej, ta zmiana nawyków żywieniowych musi dotyczyć CAŁEJ rodziny (bez wyjątków w postaci, np. szczupłego rodzeństwa czy mieszkającej w tym samym domu babci). Dzieci uczą się poprzez modelowanie, co oznacza, że obserwowanie rodziców, którzy jedzą zdrowe produkty jest w całym postępowaniu niezwykle ważne. Zachęcanie dziecka do jedzenia warzyw, podczas gdy pozostali domownicy ich nie jedzą wróży całkowitą klęskę.

Dzieci do 7-9. roku życia powinny otrzymywać odpowiednią dla swojego wieku oraz aktywności fizycznej ilość kalorii oraz składników odżywczych. Efektem tego powinno być „wyrastanie” dziecka z nadwagi lub otyłości (dziecko rośnie na wysokość, ale nie zwiększa się (lub zwiększa się bardzo powoli) jego masa ciała). Podobnie postępujemy z dziećmi starszymi z nadwagą (BMI pomiędzy 85 a 95 centylem na siatkach centylowych).

U dzieci powyżej 9. roku życia z otyłością (BMI powyżej 95 centyla na siatkach centylowych) dozwolone jest powolne redukowanie masy ciała o 1-2 kg w miesiącu (dla porównania: u dorosłych za zdrowe tempo przyjmuje się utratę 4 kg w miesiącu). Trzeba jednak pamiętać, że im młodsze dziecko, tym to tempo powinno być wolniejsze.

W celu unormowania masy ciała u dzieci zaleca się także minimum 1 godzinę aktywnego spędzania czasu każdego dnia (np. jazda rowerem, taniec, pływanie, gry i zabawy na świeżym powietrzu).

Odchudzanie dziecka powinno odbywać się pod opieką lekarza pediatry oraz doświadczonego dietetyka, który zdecyduje, jaką ilość kalorii powinno przyjmować dziecko, aby cały proces przebiegał w sposób bezpieczny.

Autor: mgr Marta Szałwińska, dietetyk kliniczny, psychodietetyk

Piśmiennictwo:

  1. Steinberger J., Daniels S.R., Eckel R.H. i wsp.: Progress and challenges in metabolic syndrome in children and adolescents. Circulation 2009; 119: 628–664.
  2. Fundacja Instytutu Matki i Dziecka: Otyłość u dzieci i młodzieży. Poradnik dla rodziców dzieci w wieku od 4 do 18 lat, http://www.imid.med.pl/images/do-pobrania/fimid-poradnik-web.pdf dostęp 06.08.2019r.

Czy dzieci mogą nie jeść mięsa?

Dieta wegetariańska u dziecka to w naszym kraju temat bardzo kontrowersyjny. Jako dietetycy bardzo często spotykamy się z przekonaniem, że dziecko musi jeść mięso. W przeciwnym razie nie urośnie, nie będzie się prawidłowo rozwijać lub nabawi się niedoborów i anemii. Czy jednak jest to zawsze prawda? Czy dzieci mogą nie jeść mięsa?

Jakie są polskie i światowe zalecenia odnośnie diety wegetariańskiej u dzieci?

Światowe towarzystwa zajmujące się żywieniem dzieci (American Dietetic Associations, AAP, Canadian Pediatrics Association, British Dietetic Association) zgodnie stwierdzają, że diety wegetariańskie (w tym dieta wegańska, czyli wykluczająca wszelkie produkty odzwierzęce), jeżeli jest prawidłowo zbilansowana, spełnia wymagania żywieniowe niemowląt, dzieci, młodzieży, osób dorosłych, kobiet w ciąży oraz karmiących.

Polskie stanowisko w tej sprawie jest odrobinę bardziej konserwatywne. Minister Zdrowia dopuszcza bowiem stosowanie dobrze zbilansowanych diet wegetariańskich (np. laktoowowegetariańskiej, czyli eliminującej mięso i ryby) u dzieci. Podkreśla jednocześnie, że każde dziecko, niezależnie od sposobu żywienia, powinno być objęte opieką lekarską.

Czym grozi źle zaplanowana dieta wegetariańska u dziecka?

Wiemy już, że dobrze zbilansowana dieta bezmięsna może być bezpiecznie stosowana u dzieci w każdym wieku. Słowem klucz jest jednak „dobrze zbilansowana”. Eliminowanie z diety dziecka mięsa bez wiedzy, czym i w jaki sposób je zastąpić może mieć swoje negatywne konsekwencje, takie jak: niedobór żelaza, cynku, witaminy B12, kwasów z rodziny omega-3.

Czy moje dziecko zjada odpowiednią ilość żelaza?

Jednym z najczęściej pojawiających się wątpliwości odnośnie stosowanie diety bezmięsnej u dziecka są ewentualne niedoboru żelaza, czego efektem może być pojawienie się anemii. Badania dowodzą jednak, że do niedoborów żelaza u wegetarian dochodzi jedynie w przypadku niewłaściwie prowadzonej diety. Nie stwierdzono także, żeby wegetarianie cierpieli na anemię z niedoboru żelaza częściej niż osoby regularnie spożywające mięso. Brytyjskie Towarzystwo Medyczne oraz Amerykańskie Stowarzyszenie Dietetyków zgodnie stwierdzają, że wegetarianie nie są bardziej narażeni na niedobór żelaza niż osoby regularnie spożywające mięso.

Należy jednak ponownie podkreślić, że jedynie dobrze zbilansowana dieta bezmięsna nie grozi niedoborami żelaza. Żelazo pochodzące z produktów roślinnych jest bowiem słabiej przyswajalne niż to pochodzące z mięsa. Istnieje jednak kilka sposobów na zwiększenia jego wchłaniania (np. poprzez łączenie z produktami bogatymi w witaminę C, unikanie połączeń z produktami bogatymi w fityniany i kwas szczawiowy). Umiejętne łączenie produktów oraz włączanie do jadłospisu dziecka dobrych roślinnych źródeł żelaza sprawia, że nie trzeba martwić się jego ewentualnymi niedoborami.

Moje dziecko nie je mięsa – co zrobić?

Jeśli Twoje dziecko z jakiegoś powodu nie je mięsa, pierwszą rzeczą jaką powinieneś zrobić to udać się do lekarza pediatry lub lekarza rodzinnego w celu wykonania podstawowych badań z krwi – minimum morfologii, ferrytyny, poziomu żelaza, witaminy B12. Takie badania należy wykonywać u dziecka na diecie wegetariańskiej regularnie. Powinno ono również pozostawać pod stałą obserwacją lekarza.

Drugą bardzo ważna kwestią jest wizyta u doświadczonego dietetyka, który nauczy Cię jak bilansować posiłki Twojego dziecka, aby niczego w nich nie brakowało.

Autor: mgr Marta Szałwińska, dietetyk, psychodietetyk

 

Piśmiennictwo:

  1. Meredith Renda, Philip Fischer: Diety wegetariańskie dzieci i młodzieży; Pediatria po Dyplomie Vol. 14 Nr 2, Kwiecień 2010
  2. Craig W.J., Mangels A.R.: Position of the American Dietetic Association: vegetarian diets. J Am Diet Assoc.; 2009. Jul;109(7):1266-82
  3. Stanowisko Ministra Zdrowia w sprawie bezpieczeństwa stosowania diet wegetariańskich, Warszawa 12.03.2013r. dostęp: https://www.ore.edu.pl/wp-content/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=7026
  4. American Dietetic Association; Dieticians of Canada. 2003. Position of the American Dietetic Association and Dieticians of Canada: Vegetarian diets. Journal of the American Dietetic Association. 103 (6) 748-65.
  5. Leitzmann C., 2005. Vegetarian diets: what are the advantages? Forum on Nutrition. (57) 147-156).
  • Author:admin
  • Tags: No tags
  • Comments:0

Dlaczego dzieci tak chętnie jedzą słodycze?

Cukier – dla jednych sens życia, dla innych wróg numer jeden. Dzieci z reguły należą do tej pierwszej grupy. Batoniki, ciasta, ciasteczka, kremy czekoladowe, lody, żelki… jest tego przecież tak dużo, a wszystko tak dobre. Bywają formą deseru, nagrody (nie, już tak nie róbcie), przekąski, nawet formą zabijania nudy. Skąd to upodobanie?

Osobiście nie poznałam jeszcze dziecka, które ze zniesmaczoną miną odmówiłoby deseru. Skąd w dzieciach tak duże zamiłowanie do słodyczy? Zacznijmy od początku. To nie tylko kwestia „czasów”, które są trudne, bo przecież z każdej strony bombardują nas reklamy nowych, niebiańsko atrakcyjnych słodyczy. Preferencja smaku słodkiego wynika poniekąd z naszej natury i ewolucji. W przeszłości o przydatności przypadkowo napotkanego przez naszych przodków pożywienia decydował głównie jego smak. Stąd gorzkie rośliny  oznaczały najczęściej truciznę i były omijane, za to smak słodki oznaczał energię, która była bardzo pożądana.

Idąc tym tropem, przyjrzyjmy się tym najmniejszym dzieciom. Pokarm mamy, czyli najcudowniejszy pokarm, jaki natura mogła wymyślić, jest sam w sobie słodki. Ale przygoda ze słodkim smakiem zaczyna się jeszcze wcześniej. Okazuje się, że dieta kobiety ciężarnej ma bardzo duży wpływ na preferencje żywieniowe jej dziecka. Jeżeli przyszła mama zajada w ciąży duże ilości słodyczy, są duże szanse, że jej dziecko w przyszłości również będzie „cukrożercą”. Warto tutaj zaznaczyć, że podobnie działa to w przypadku innych produktów, np. warzyw, ale też samej różnorodności diety. Dzieci matek, które podczas ciąży miały urozmaicone menu, chętniej sięgają po nowe produkty i smaki.

Ale to nie koniec! Kiedy zaczynamy rozszerzać dietę naszego malucha, to co podajemy mu jako pierwsze będzie miało ogromny wpływ na to, jak będzie wyglądała jego przyszła dieta.

Aktualne rekomendacje mówią, że warzywa powinniśmy wprowadzać do diety malucha przed owocami. Wydaje się to dość logiczne. Kiedy małe dziecko najpierw zacznie zajadać się słodkimi bananami, marchewka czy brokuły, które podamy w następnym etapie będą miały dość dużą konkurencję.

Chcąc podać dziecku pełnowartościowy posiłek na bazie zbóż i mleka, rodzice często sięgają po dedykowane dzieciom kaszki, kleiki i deserki. Producenci zapewniają nas przecież, że będzie to idealny, pełnowartościowy posiłek. Jak często wprowadzają nas w błąd. Jeżeli wgłębimy się w etykietę takich produktów, niestety często zauważymy, że producent chcąc uatrakcyjnić swój wyrób dość hojnie go dosładza. Swoją drogą, można tam również często zauważyć kiepskiej jakości tłuszcz. Wniosek – czytanie etykiet, nawet w przypadku produktów typowo „dla dzieci”,  to podstawa.

Jak widać, do słodkiego smaku przyzwyczajamy już najmłodsze dzieci. Co więcej, cukier jest substancją, która pobudza układ nagrody (struktura mózgu), dzięki czemu aktywuje wydzielanie dopaminy – neuroprzekaźnika odpowiedzialnego, najogólniej rzecz ujmując, za  odczuwanie przyjemności. Nic więc dziwnego, że dzieciaki chętniej sięgają po czekoladę niż wspomnianą wcześniej marchewkę. To właśnie przez pobudzanie wydzielania neuroprzekaźników, cukier można uznać za substancję psychoaktywną, która może uzależniać. Warto wiedzieć, że układ nagrody możemy również pobudzić, np. dzięki aktywności fizycznej – tak, to zdecydowanie lepszy pomysł.

Im dziecko starsze, tym trudniej. Do wymienionych wcześniej czynników oczywiście musimy dodać marketing producentów słodyczy. Dzieci od najmłodszych lat pomagając w robieniu zakupów oglądają półki sklepowe uginające się od cukru. W każdej, dobrze sprzedającej się formie. Jaskrawe opakowania,  kolorowe smakołyki, ciastka w kształcie zwierzątek, żelki malinki… producenci stają na głowie, żeby zwrócić uwagę najmłodszych na swoje produkty. Jeżeli to nie pomaga, do przesłodzonego jogurtu dodają lubianą maskotkę, albo plastikową zabawkę – żadne dziecko się nie oprze. Reklamy słodyczy nie przypadkowo widzimy w TV w porach kiedy dzieci jeszcze nie śpią, towarzystwo bajek i dobranocek służy im zdecydowanie bardziej. W końcu, to główni odbiorcy, czyli dzieci mają nacieszyć się widokiem nowych żelek, o które „poproszą” przy najbliższych zakupach.

A co robimy my, dorośli? Przyzwyczailiśmy się do okazywania swoich uczuć słodyczami. Nagradzamy czas, którego mamy dla naszych pociech coraz mniej, nowymi  batonikami   lub lodami. Przyznajmy, to często łatwiejsze niż pogranie w ulubioną grę planszową naszego dziecka. Karą jest brak deseru, nagrodą ulubione słodycze. A dziecko potrzebuje coraz większej ilości cukru, aby pokonywać wyzwania kolejnego dnia. Ale, czy my sami nie pobudzamy naszego układu nagrody właśnie cukrem?

Autor: Kamila Kulesza, dietetyk

Toporowska-Kowalska E., Funkowicz M.: Kształtowanie preferencji smakowych we wczesnym okresie życia. STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA. 2015 (12), 689-697.

Szajewska H, Socha P, Horvath A i wsp.: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA. 2014 (11), 321-338.

JABŁONOWSKA-LIETZ B, WRZOSEK M, NOWICKA G: CZY CUKIER MOŻE UZALEŻNIAĆ? ŚCIEŻKAMI MÓZGOWEGO UKŁADU NAGRODY. ŻYWIENIE CZŁOWIEKA I METABOLIZM, 2012, XXXIX, nr 4

Śniadanie w diecie dziecka. Czy naprawdę jest tak ważne?

 

Podstawową funkcją pożywienia jest dostarczanie energii i składników odżywczych.  Młody organizm potrzebuje ich nie tylko do wzrostu i prawidłowego rozwoju, ale też codziennych aktywności. To, jak nasze dziecko rozpoczyna dzień, będzie przekładało się na jego skupienie na lekcjach, łatwość rozwiązywania problemów czy chęć podejmowania nowych wyzwań. Nie bez przyczyny mówi się, że śniadanie jest najważniejszym posiłkiem w ciągu dnia.

Najnowsze japońskie badania dowiodły ponadto,  że dzieci które nie jadły regularnie śniadań miały większą tendencję do nadwagi i otyłości.

Jak zatem wspomóc nasze dziecko?

Podstawą jest – obecność śniadania. Największym błędem, który niestety wciąż popełniamy jest wypuszczanie dzieci do szkoły bez śniadania. Jeżeli młody człowiek wstaje rano, przygotowuje się do wyjścia, przemierza drogę do szkoły i zasiada w szkolnej ławce, potrzebuje na to sporo energii. Czym skutkuje brak posiłku? Dziecko jest zaspane, zniechęcone i nie ma najmniejszej ochoty aktywnie uczestniczyć w lekcji. Do koncentracji, zapamiętywania i logicznego myślenia potrzebujemy szeregu składników odżywczych takich jak białko, nienasycone kwasy tłuszczowe czy witaminy z grupy B.

Pamiętajmy, że śniadanie jest równie ważne w weekendy i podczas wakacji – to przecież czas poznawania świata i intensywnego wytężania dziecięcej wyobraźni.

Ale jak przygotować pełnowartościowy posiłek naszym pociechom?

Tak skomponujmy śniadanie, aby było bogate w pełnowartościowe produkty a zarazem atrakcyjne dla naszych pociech. Podstawą powinny być warzywa, najlepiej te sezonowe. Skórka jest bogata w błonnik pokarmowy, który będzie regulował pracę przewodu pokarmowego dziecka, a pod nią mamy największe bogactwo witamin i minerałów. Poza tymi plusami, oczywiście jest na niej niestety najwięcej zanieczyszczeń i pozostałości środków używanych w rolnictwie –nie musimy chyba przypominać o obowiązkowym, dokładnym myciu warzyw i owoców. Owoce również zajmą istotne miejsce w naszym posiłku – jednak pamiętajmy, że ma być ich mniej niż warzyw. Jedna brzoskwinia lub garść truskawek wystarczą.

Węglowodany złożone zapewnią nie tylko dopływ energii na dłużej niż słodycze, ale dostarczą też cennych witamin z grupy B i minerałów. Obowiązkowo słodkie rogaliki zamieniamy na  pełnoziarnistym pieczywo, razowe placuszki lub kaszę, np. jaglaną. Białka i wapnia dostarczy mleko, jogurt lub ser. Oczywiście wybieramy te naturalne i sami dodając owoce przygotowujemy pyszny jogurt jagodowy lub malinowy. Pełnowartościowe białko znajdziemy również w jajach, z których możemy przyrządzić wspomniane już placki lub ugotować je na miękko. Dobrym wyborem będzie również upieczona przez nas wcześniej pierś z indyka, którą traktować możemy jak wędlinę. Orzechy i nasiona będą świetnym dodatkiem dostarczającym zdrowych tłuszczy i minerałów, np. magnezu. Do sałatki możemy również użyć oleju tłoczonego na zimno, np. lnianego.

Czego w takim razie unikać?

Słodzonych płatków śniadaniowych „dla dzieci” typu miodowe ziarenka czy czekoladowe kuleczki, słodyczy w postaci rzekomo mlecznych kanapek czy śniadaniowych wafelków, dań typu fast food, tłustych wędlin, niskiej jakości parówek i kabanosów. Desery mleczne i słodzone napoje też nie powinny znaleźć się na stole.

Do picia możesz dziecku podać wodę, herbatkę owocową lub ziołową, naturalne kakao ugotowane na półtłustym mleku – nie mylić z kakao typu instant, ewentualnie rozcieńczony sok owocowy.